Vandaag wil ik het met jullie hebben over perfectionisme. Zeker uit eigen ervaring. Deze week is namelijk mijn badkamer opgeleverd en wat bleek: alles vond ik mooi en prachtig, maar de wastafel viel wel erg groot uit. Ik was er een halve dag verdrietig om. Waarom heeft zoiets kleins zoveel effect? Ik ging eens dieper nadenken. Dat iets “perfect” is, is onmogelijk. Perfect betekent volmaakt, zonder gebreken. Ik heb nog nooit iets of iemand meegemaakt zonder gebreken. In vriendschappen zijn juist de imperfecties aan de ander wat diegene zo leuk maakt. In mijn oude en karakteristieke huis loopt alles scheef, maar dat geeft juist ook charme. Toch is er een deel van mij wat alles “perfect” wil, zoals ik het heb gevisualiseerd, voor ogen had, zo moet het ook zijn.
Wat is perfectionisme, dat iets nooit goed genoeg is? Als ik naar mijzelf kijk dan is het om me tegen kritiek van de ander in te dekken. Als ik alles tot in de puntjes heb voorbereid, alles mooi heb vormgegeven, dan komt er lof. Niet dat er iets mis is met kritiek, dat helpt je ook groeien. Maar iets ergers dan kritiek is het gevoel van afwijzing. Volgens mij hebben we allemaal herinneringen aan afwijzing, je idee dat in de vergadering werd uitgelachen, een project dat werd afgekeurd, je contract dat geen verlenging krijgt (ook al is het niet persoonlijk, zo voelt het dan wel). Afwijzing doet emotioneel en lichamelijk pijn, zelfs als je nog aan vroegere ervaringen terugdenkt. Afwijzing voelt als uit een veilige cirkel gegooid worden en dat voelt niet prettig.
Dus proberen we er alles aan te doen afwijzing te voorkomen. Door ons aan te passen aan wat een ander van ons verwacht, geen fouten te maken, terug te trekken en dan maar niets te laten zien, of juist vol in de aanval gaan, want als ik jou eerst pak, kun je mij niet meer raken. Ook zeker herkenbaar bij studenten, die iets te laat inleveren omdat het nog niet goed genoeg was, hun ideeën niet durven delen in een groep of niet durven vragen om extra uitleg. Wat ik ze wil meegeven is een quote die ik vandaag hoorde: “done is better than perfect” klaar is beter dan perfect. En ook: pijnlijke ervaringen van afwijzing in het verleden, geven geen garantie voor de toekomst. Hier ben je welkom, hier mag je fouten maken, hier wordt je gezien om waar je goed in bent en ook omarmd voor waar je nog in wilt groeien. Hier ben je veilig. Hier hoor je erbij om alles wat jou ‘jou’ maakt.
In een vergadering durf ik niet altijd te zeggen wat ik denk, omdat ik bang ben dat mijn ideeën niet goed genoeg zijn. In een cursus wanneer we een deelronde doen, gaat mijn hart al angstig kloppen dat ik bijna aan de beurt ben. Straks zeg ik iets raars of dom. Maar ja eigenlijk zou dat ook moeten kunnen toch? De ene keer wordt je idee gezien als fantastisch, en de andere keer als een flop. Maar dat zou ons niet moeten weerhouden onze stem te gebruiken. Of om onze echte ik te laten zien. Hoe vaak hoor ik op stagebezoeken niet dat de student te weinig initiatief neemt en het antwoord van de student dan is: “Dat durf ik niet, want straks doe ik iets fout.”
Het kan natuurlijk zijn dat iemand ergens uitzonderlijk getalenteerd in is en het in een keer goed doet, maar de meeste mensen hebben toch echt meerdere pogingen nodig om ergens goed in te worden. Met vallen en opstaan, kijken hoe een ander het doet en het nadoen, op onderzoek uitgaan en verschillende methoden uitproberen. En zo kun je echt heel veel lol hebben in leren. Tenzij je je richt op ‘wat anderen zouden kunnen denken’ of ‘het moet gelijk goed’ dan is het niet zo leuk meer. Mogen we weer van presteren naar leren gaan!
Naomi de Lange is gastblogger bij impactyou.nl en docent/coach bij het Friesland College.
Ze ’empowert’ jongvolwassenen en stimuleert hen meer uit zichzelf, de opleiding en het leven te halen.